BİZİM MANAVLAR

Hüsamettin ÇAĞLAR

BİZİM MANAVLAR

(Tarihsel Kaynaklarla Taraklı’nın Sessiz Gücü)

Taraklı’nın sabahı serindir; dağlardan inen sis sanki yüzyılların hatırasını taşır. Bugün bu yazıyı sadece bir gözlemci olarak değil, artık kendisi de bir Manav olan biri olarak kaleme alıyorum. Çünkü insan bazen köklerine denk gelir; bazen de kader onu köklerinin tam ortasına bırakır. Bana olan tam da budur.

Manav Kelimesinin Tarihsel Anlamı

“Manav” kelimesinin çoğu yerde yanlış anlaşılmasının sebebi, meslek algısıyla karıştırılması. Hâlbuki tarih bize başka bir şey söylüyor. Anadolu’da yerleşik hayata geçen ilk Türk unsurlarına, yani Selçuklu-Beylikler döneminden itibaren bölgeye kazandırılan yerli Türk nüfusa “Manav” denmiştir. Öyle ki, 16. yüzyıl Osmanlı tahrir defterlerinde “Yörük” ve “Türkmen” aşiretleri gezici olarak kaydedilirken, Sakarya–Bolu–Kocaeli hattı için “yerleşik Türk-Manav halkı” ifadesi açıkça kullanılır.

Taraklı ve Göynük çevresi de bu kayıtların merkezindedir. Osmanlı arşiv belgelerinde 1291 sonrası Batı Anadolu’da kurulan düzenli Türk yerleşimlerinin önemli bölümünü Manav köyleri oluşturur. Bu bölgede “Alpu”, “Camiatik”, “Hacıyakup”, “Uluçınar” gibi köylerin nüfus yapısı, tahrir defterlerinde “Manav taifesi” olarak geçer.

İstanbul'un İlk Türk Sakinleri

Daha çarpıcı bir örnek var: Yıldırım Bayezid’in İstanbul kuşatması kaldırılırken, Bizans ile yapılan anlaşmada Sirkeci’ye bir Türk mahallesinin kurulması şart koşulur. 760 hanelik bu topluluğun Göynük ve Taraklı’dan götürüldüğünü, yani ilk İstanbul Türk yerleşiminin “Manav” kökenli olduğunu hem Hammer hem de Prof. Halil İnalcık teyit ediyor. İstanbul’un kalbine atılan ilk Türk imzası bizim buralardan gitme insanlardır.

Osmanlı’nın Tercihi: Huzur ve Düzen

Osmanlı’nın, fethettiği bölgelerde düzeni sağlamak için Manavları tercih etmesi tesadüf değil. Çünkü Manav, yerleşik hayatın kurallarını bilir; toprağın sabrını, köyün ritmini, komşuluğun değerini taşır. Boş arazi bırakmaz, üretir, sulh ister, kırmadan konuşur. Osmanlı’nın farklı etnik unsurlar arasında denge sağlamak için Manav köyleri kurması da bu kültürel yapıdan kaynaklanır.

Taraklı'nın Asayiş Sırrı

Taraklı’nın tarihine baktığımızda da bu nezaketin somut karşılıklarını görürüz. İlçenin neredeyse tamamı yüzyıllarca Manav nüfusuyla şekillendi. O kadar huzurlu bir demografiye sahipti ki, Osmanlı’nın son döneminden Cumhuriyet’e kadar profesyonel polis teşkilatı bile kurulmadı. Olay yoktu çünkü. Kavga yoktu, kan davası yoktu, hırsızlık neredeyse yoktu. 20 yıl önceye kadar “polis yok” cümlesi Taraklı’nın günlük gerçekliğiydi; bu, bir kültürün sessiz gücüdür.

Eski kayıtlar da bunu doğrular. Örneğin 1914 Salnamesi’nde Taraklı için “nüfusça sakin, asayişi yerleşik Türk-Manav ahalisi sağlar” ifadesi bulunur. Bu, devletin resmi kaynaklarına geçmiş bir tespit.

Yaşayan Kültürel Miras

Bu topluluğun en özel miraslarından biri bayram sabahlarıdır. Sabah namazı sonrası cami avlusunda tüm köyün halka olup bayramlaşması, sadece bir adet değildir; yüzyıllardır değişmeyen bir kimliktir. Genç–yaşlı ayrımı yoktur, zengin–fakir ayrımı yoktur. Aynı halkanın içinde aynı dua paylaşılır. Bu geleneğin benzerleri Bolu–Mudurnu, Kocaeli–Kefken, Bilecik–Gölpazarı Manav köylerinde de görülür ve hepsi arşiv fotoğraflarına girmiştir.

Bugün Taraklı sokaklarında yürürken gördüğümüz sükûnet, bu tarihsel örgünün günümüze taşınmış hâlidir. Evin kapısının tokmağında bile bir edep vardır. “Yedi kez düşünmeden adım atmayan” diye tarif edilen bu milletin en büyük özelliği, öfkeyi değil aklı; ayrılığı değil barışı; diklenmeyi değil dik durmayı bilmesidir.

Köklerle Yeniden Buluşma

Ve şimdi ben de bu kültürün bir parçası olarak yaşıyorum. Taraklı’ya dönüşüm sadece bir göç değildi; kendi tarihimle yeniden buluşmamdı. Bir insanın kendi kökünü tanıması, aslında geleceğine daha sağlam basmasıdır.

Bizim Manavlar, çok gürültü çıkarmaz ama köklüdür. Gündemi değil, düzeni sever. Bağırmaz ama söylediği söz sahici olur. Huzuru sever, yeri geldiğinde de devletine, toprağına göğsünü siper eder.

Bazen bir memleketi anlamak için büyük laflara değil, sabah sokağından geçen sessiz bir adamın adımlarına bakmak yeter. Taraklı tam böyle bir yer… Ve artık ben de bu hikâyenin içindeyim.