Taraklı Ajans Editör'den

DEMİR EKSİKLİĞİ

Demir eksikliği, ülkemizde sık rastladığımız önemli bir sağlık problemidir. Kadınlarda erkeklere oranla daha çok görülür. Özellikle gebelerde risk daha da artmaktadır.

Demir Eksikliği Nedir?

Vücudun ihtiyacı olan demir, vücutta yeterli olmadığında demir eksikliği görülür. Demirin vücutta çok önemli görevleri vardır. Kırmızı kan hücrelerine(alyuvarlara) rengini veren hemoglobin demir içermektedir. Alyuvarlar oksijeni akciğerlerden alarak diğer doku ve organlara taşınmasında görevlidirler. Demir yetersizliğine bağlı olarak doku ve organlara yeterli miktarda oksijen taşınamaz. Demir eksikliğinin şiddetli ve uzun sürmesi sonucunda demir eksikliği anemisi yani kansızlık oluşur. Ayrıca demir, enerji metabolizmasında ve bağışıklık sisteminde de görevlidir.

Demir Eksikliğinin Nedeni Nedir?

Demir minerali vücutta üretilemez bu nedenle besinlerle yeterli miktarda dışarıdan almak gerekir. Yetersiz demir alımı, vücudun demir ihtiyacının artması ya da vücuttan demir kaybı gibi nedenlerle demir eksikliği ortaya çıkabilir. Vücutta diğer vitaminlerin eksik olması(Folik asit, B12) da kansızlığa neden olabilir.

Yetersiz demir alım nedenleri;

• *Demirden zengin besinlerin az tüketimi
• *Vegan beslenme

Vücudun demir ihtiyacını artıran nedenler;

• *Gebelik
• *Emziklilik
• *Sık doğum
• *Çocuklarda büyüme
• Vücuttan demir kaybı nedenleri;
• *Mide ve bağırsak hastalıkları(ülser, bağırsak polipleri gibi)
• *Adet döneminde şiddetli kanamalar
• * Yoğun egzersize bağlı idrar ve terle meydana gelen kayıplar

Diğer demir eksikliği nedenleri ise;

•  *Mide asit salgısının yetersiz olması
• *Bağırsaklarda parazit bulunması
• *Mide veya bağırsağın bir kısmının ameliyatla alınması
• *Bağırsaktan yeterli miktarda demirin, emilimini engelleyen hastalıklar(çölyak, chron gibi)
• *Yemeklerle birlikte çay veya kahve tüketimi( çay ve kahvenin içinde bulunan bileşikler demirin emilimini engeller)

Demir Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Demirin bir kısmı karaciğer, dalak ve kemik iliğinde depolanır. Demir yetersizliği durumunda, depolardan demir ihtiyacı karşılanmaya çalışılır. Bu nedenle ilk aşamada demir eksikliğini anlamak güçtür.

Demir eksikliği ilerleyerek kansızlık meydana geldiğinde en sık ortaya çıkan belirtiler: Yorgunluk, nefes nefese kalma, tırnaklarda kırılma, el ve ayaklarda soğukluk, ten renginde solukluk, konsantrasyon bozukluğu gibi belirtiler görülebilir. 

Demir Eksikliği Nelere Neden Olur?

Kansızlık tedavi edilmezse çeşitli sağlık problemlerine neden olur. 

• *Kalp hastalıklarına
• *Bağışıklık sisteminin zayıflamasına
• *Bebek ve çocuklarda büyüme ve zeka geriliğine
• *Gebe kadınlarda düşük, erken doğum gibi sorunlara neden olabilir.

Demir Eksikliğinin Tedavisi Nasıl Olur?

Kansızlık tedavisi için doğru tanının konulması önemlidir. Demir eksikliğinin nedenine ve ağırlığına göre tedavi yöntemi değişir. 

Ağır demir eksikliğinde, hastanede kalarak tedavi gerekebilir. Kan nakli, demir enjeksiyonları ya da damardan demir tedavisi uygulanabilir. 

Diğer bir tedavi yöntemi ise demir ilaçları takviyesi ve yanında dengeli ve düzenli beslenmelidir. Hekiminiz aldığınız tanıya göre sizin için en uygun tedavi yöntemini belirleyecektir bu nedenle hekiminize güvenin ve verdiği tavsiyelere uymaya çalışın. 

Özellikle verilen demir takviyelerini/ilaçlarını hekiminizin size önerdiği şekilde düzenli kullanın. Demir vücuda fazla alınırsa başta karaciğer olmak üzere organlarda birikme yaparak hasara neden olur. Hekiminiz tavsiye etmediyse kesinlikle kullanmayın. Çocukların ulaşamayacağı yerlerde muhafaza edin.

Demir Eksikliğinde Beslenmenin Rolü Nedir?

Yukarıda da bahsedildiği üzere demir sağlığımız için önemli bir mineraldir ve sağlığımızın devamlılığı için besinlerle yeterli miktarda almamız gerekir. 

Bağırsaklarımızdan besinlerle alınan demirin tamamı emilemez. Diyetin içeriği demirin emilimini etkileyen en önemli faktördür.

*Hayvansal kaynaklı besinlerin( et, tavuk, balık, yumurta) demir emilimi, bitkisel kaynaklılara (kurubaklagil, ıspanak, üzüm) göre daha fazladır. Tabi ki et ve ürünleri dışındaki besinlerde demir düzeylerinin düzelmesinde fayda sağlar.

• *C vitamini(meyve sebze) demir emilimini artırır.
• *Yemeklerle birlikte çay, kahve tüketimi demir emilimini azaltır.
• *Posası yüksek besinler (özellikle kepekli besinler) demir emilimini azaltır.
• *Mayalı ekmekler mayasızlara göre daha çok demir emilimi sağlar.

Hangi Besinler Demirden Zengindir?

En iyi demir kaynakları kırmızı ettir daha sonra balık, hindi, tavuk ve yumurta da iyi kaynaklardır. Hayvansal kaynaklı besinler dışında; kurubaklagiller, koyu yeşil yapraklı sebzeler(ıspanak vb.), pekmez ve kuru meyveler(kuru üzüm, kayısı vb.) de demir içeren besinlerdir.

Demir Eksikliğinde Nasıl Beslenilmeli?

• *Et, tavuk ve balık tüketiminizi artırın. Ancak aşırıya kaçmayın.
• *Sabah kahvaltısında yumurta tüketin yanında çay yerine elde sıkılmış portakal suyu veya salata tercih edin(domates, maydanoz, roka gibi).
• * Sabah kahvaltı da 1 yemek kaşığı kadar üzüm pekmezi tüketin.
• *Her öğününüzün yanında salata yer alsın. Salataya limon ekleyerek C vitamini miktarını artırabilirsiniz.
• * Kurubaklagilleri bir gün öncesinde ıslatarak iyi pişirin ve yanında yine C vitamini kaynağı olan salatayı ihmal etmeyin.
• * Mayalı ekmekleri tercih edin.
• *Süt ve ürünlerini( yoğurt, peynir gibi) ana öğünlerde yemeklerle tüketmek yerine ara öğünlerde tüketin.
• *Çay ve kahvelerinizi yemeklerden 45 dakika sonra için.
• *Kurubaklagil veya sebze yemeklerinizin içine et veya kıyma ekleyin.

Eğer demir takviyesi/ilacı kullanıyorsanız.

• *İlacı aç karnına almaya özen gösterin.
• *Mide asidinin azalmasını sağlayan antiasit ilaçlar kullanıyorsanız, demir ilacınızı antasit ilaçlardan 2 saat önce alın.
• *Demir ilaçlarıyla birlikte süt ve ürünlerinin tüketmeyin.
• *Demir ilaçları kabızlığa neden olabilir. Bu nedenle günlük hareketinizi, su tüketiminizi artırın ve gerekirse hekiminize başvurun. Sağlıkla kalın.